Zanurzanie w dźwięku przeżywa swój renesans i na nowo staje się przedmiotem badań. Ale rozwiązanie to znane jest już od lat 70., gdy dźwiękiem ambisonicznym zajmował się Michael Gerzon. Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe stworzyło instalację umożliwiającą usłyszenie dźwięku w perspektywie 360 stopni.
Choć ambisonia znana jest już od ponad 50 lat, stosunkowo niedawno wygasły prawa patentowe do mikrofonu ambisonicznego. Również współczesna technologia pozwala na łatwą adaptację tego rozwiązania w wielu dziedzinach związanych z nowymi mediami. Na całym świecie trwa obecnie „boom” związany z dźwiękiem imersyjnym. Dźwięk ambisoniczny to odwzorowanie dźwięku w przestrzeni tak, aby brzmiał on w jak najbardziej naturalny sposób. Jest najbardziej zbliżony do rzeczywistego dźwięku, który słychać nie tylko dookoła nas, ale także poniżej i powyżej poziomu uszu. Odwzorowuje on zatem całą sferę dźwiękową otaczającą człowieka. W Poznańskim Centrum Superkomputerowo-Sieciowym w Laboratorium Nowych Mediów stworzono instalację, która pozwala na usłyszenie dźwięku w perspektywie 360 stopni.
https://pionier.tv/wideo/czas-nauki/w-sferze-dzwieku-ambisonicznego/
Zbudowana instalacja składa się z 24 niezależnych głośników, tworzących trzy pierścienie oktagonalne, znajdujące się na trzech różnych wysokościach. Głośniki umieszczone są w okręgu, a słuchacz powinien stać w jego centralnym punkcie, czyli w tzw. sweet spot, a więc miejscu, gdzie sfera ambisoniczna ma swoją największą efektywność. Dzięki temu może w pełni doznać dźwięku przestrzennego. Prezentowane brzmienie jest swoistą imitacją tego, w jaki sposób fala dźwiękowa rozchodzi się w przestrzeni naturalnego środowiska. Im więcej głośników znajduje się w docelowej instalacji, tym większa jest precyzja odwzorowania dźwięku. Zastosowanie 24 głośników jest więc idealnym kompromisem pomiędzy uzyskaną jakością odtwarzania, a stopniem skomplikowania instalacji.
W ramach projektu badawczo-naukowego Immersify, Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe stworzyło serię eksperymentalnych nagrań ambisonicznych i wielokanałowej projekcji dźwięku. Jednym z nich było nagranie zespołu jazzowego Anomalia, którego członkami są studenci Akademii Muzycznej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu. Zarejestrowana treść audio została zmiksowana w sferycznej ambisonicznej przestrzeni w studio Laboratorium Nowych Mediów PCSS.
– Zespół Anomalia to jazzowy septet, w którym grają muzycy: perkusja, kontrabas, gitara, saksofon tenorowy, saksofon sopranowy, puzon i trąbka. Członków zespołu umieściliśmy w kręgu, choć nie staraliśmy się rozdzielać każdego z instrumentów. Chcieliśmy osiągnąć jak najbardziej przestrzenne i naturalne nagranie, dlatego użyto różnych typów mikrofonów – mówi Jan Skorupa, specjalista od dźwięku przestrzennego w Dziale Nowych Mediów w PCSS, a także koordynator art&science w przestrzeni FutureLabs.
Oprócz nagrań dźwiękowych wyprodukowano także filmy 8K i VR/360°, aby zaprezentować występ Anomalii jako kompletne doświadczenie VR („VR experience”). Materiał audio został zakodowany jako ambisoniczny dźwięk trzeciego i piątego rzędu, a następnie dekodowany wielogłośnikowo. Aby udostępnić nagranie na portalu YouTube powstała jego dodatkowa wersja binauralna, aby ostatecznie połączyć dźwięk z wideo VR/360° i móc zaprezentować je szerszej publiczności. Wszystko to wymagało odpowiedniego przygotowania do produkcji i miksowaniu dźwięku przestrzennego dla projektu Immersify.
– Produkcję wykonaliśmy w przystosowanej do tego sali eventowej znajdującą się w PCSS. Miejsce zostało także w nastrojowy sposób oświetlone historycznymi lampami scenicznymi. Wszystko po to, aby widz miał wrażenie realnego uczestniczenia w koncercie na żywo. Zrealizowano dwa wideoklipy: jeden tradycyjny kamerą SONY F65, a drugi jako dodatek do dźwięku ambisonicznego został nagrany kamerą Insta360 Pro – dodaje Skorupa.
Nagranie zespołu Anomalia to tylko jeden z przykładów produkcji dźwięku ambisonicznego w PCSS.
– Dzięki doświadczeniom zebranym przy produkcji, byliśmy w stanie z jednej strony dokonać kolejnych nagrań, z drugiej zaś otworzyć program rezydencji artystycznych m.in. dla studentów Akademii Muzycznej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu. Mamy nadzieję, że współpraca z artystami pozwoli nam na rozwój nowych technik dźwięku przestrzennego i stworzenie kolejnych ciekawych przykładów jego zastosowania – podkreśla Maciej Głowiak, Kierownik Działu Nowych Mediów PCSS.
Gabriela Jelonek
