17 października 2024 r. odbyło się międzynarodowe Forum Badaczy w ramach projektu ATRIUM (Advancing FronTier Research In the Arts and Humanities). PCSS jako jeden z partnerów wchodzących w skład konsorcjum został gospodarzem pierwszego tego typu spotkania, służącego wymianie doświadczeń różnych badaczy skupionych w obszarach humanistyki cyfrowej. Organizatorem spotkania był Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (IBL PAN).
ATRIUM to projekt finansowany przez Komisję Europejską, łączący cztery wiodące infrastruktury badawcze: DARIAH dla cyfrowej sztuki i nauk humanistycznych, ARIADNE dla archeologii, CLARIN dla języków i OPERAS dla nauk społecznych. Kierując się zasadą FAIR, projekt ATRIUM stara się wspierać płynny przepływ danych w różnych usługach, uczynienie ich łatwiejszymi do znalezienia, dostępnymi, interoperacyjnymi i wielokrotnego wykorzystania. Zorganizowane w PCSS spotkanie dało możliwość nawiązania szerszej współpracy pomiędzy naukowcami (będącymi grupą docelową), a dostawcami usług projektowanych rozwiązań. Forum stało się możliwością zarówno do zapoznania się z platformą GoTriple, będącą efektem wcześniejszych prac konsorcjum, jak i pozyskania opinii na temat interfejsu użytkownika, bieżących funkcji i możliwych udoskonalenia platformy.
Współpraca w ramach ATRIUM koncentruje się na zapewnieniu lepszego dostępu do najnowocześniejszych usług dla badaczy różnych dziedzin, pochodzących z różnych krajów. Projekt ten ma celu także ułatwienie dostępu do wiodących infrastruktur badawczych w dziedzinie sztuki i nauk humanistycznych poprzez poprawę jakości metadanych w istniejących katalogach i repozytoriach. Koncentrując się w znacznej mierze na dziedzinie archeologii, ATRIUM rozszerzy swoje usługi w zakresie optycznego rozpoznawanie znaków (OCR), rozpoznawania tekstu pisanego odręcznie (HTR) i automatycznego rozpoznawanie mowy (ASR).
Platforma GoTriple
Głównym tematem spotkania podczas Forum była platforma GoTriple – innowacyjna, wielojęzyczna strona internetowa dla badaczy z zakresu nauk społecznych i humanistycznych. Jest to usługa zawarta w katalogu ATRIUM i świadczona przez OPERAS Research Infrastructure. Została opracowana przez włoską firmę informatyczną Net7, a niektóre funkcje zostały również zbudowane we współpracy z Foxcub, francuską firmą skupiającą się na danych i sztucznej inteligencji, będącymi partnerami ATRIUM. Platforma służy przede wszystkim do odkrywania publikacji, projektów, autorów i profili badaczy z zakresu humanistyki cyfrowej i jest aktualnie dostępna w 9 językach (chorwackim, angielskim, francuskim, niemieckim, włoskim, polskim, portugalskim, słoweńskim, hiszpańskim). Obecnie, rozwijana jest integracja z innymi usługami (m.in. narzędziami do anotacji), wizualizacja danych oraz eksperymentalna wersja przeszukiwania dostępnych materiałów za pomocą chatbota wykorzystującego sztuczną inteligencję.
Badania użyteczności prowadzone przez zespół UX/UI PCSS
Celem pierwszej części Forum było przebadanie użyteczności platformy GoTriple przez zespół UX/UI PCSS. Sześciu naukowców bez wcześniejszego doświadczenia w korzystaniu z GoTriple wzięło udział w moderowanych, zadaniowych testach użyteczności w oparciu o scenariusz. Podzielono ich na dwie podgrupy, z których jedna wykonywała zadania w języku angielskim, a druga te same zadania w języku polskim. Testując dostępne możliwości oferowane przez GoTriple, opisywali oni swoje działania i wszelkie napotkane trudności. Sesje testowe grupy anglojęzycznej były transmitowane na żywo do sali konferencyjnej, gdzie mogli je obserwować inni uczestnicy Forum. Zespół UX/UI badał ocenę intuicyjności interfejsu i jakości wyników dostarczanych przez platformę. Po fazie testowania obie grupy wzięły udział w moderowanej dyskusji prowadzonej przez OPERAS na temat ich doświadczeń z testów, pierwszych wrażeń z platformy i sugestii dotyczących ulepszeń.
Drugą częścią Forum był panel ekspercki, podczas którego zaproszono kolejnych sześciu naukowców mających doświadczenie w podobnych platformach lub doświadczenie z GoTriple. W grupie fokusowej uczestnicy podzielili się swoimi spostrzeżeniami i sugestiami na temat trzech wstępnie wybranych bieżących funkcji platformy. Eksperci omówili możliwe kierunki rozwoju GoTriple, ponownie w oparciu o trzy wstępnie wybrane tematy.
– Musimy jeszcze przeanalizować wszystkie dane i podsumować wyniki, ale od razu mogliśmy zobaczyć, jak wnikliwe i przydatne było forum w identyfikowaniu bieżących problemów w oparciu o rzeczywiste potrzeby i doświadczenia badaczy. Wzmocniło ono również znaczenie wielojęzycznego aspektu GoTriple i dostarczyło nam cennych informacji na temat tego, jak kształtować kolejne kroki w rozwoju platformy. Podsumowując, Forum Badaczy ATRIUM było bardzo przydatne i uważam, że inne usługi ATRIUM mogłyby skorzystać z tego typu wydarzenia – podkreśliła Carol Delmazo, przedstawicielka OPERAS.
– Pierwsze Forum Badaczy było ekscytującym doświadczeniem dla zespołu ATRIUM i IBL PAN jako organizatorów. Nie możemy się doczekać, aby podzielić się wynikami wydarzenia z szerszą społecznością i przygotowujemy się do zorganizowania kolejnego formatu wydarzenia ATRIUM: Mutual Learning Exercise, które odbędzie się w pierwszej połowie 2025 r. – Tomasz Umerle, lider IBL PAN w ATRIUM.
Prace na dalszych etapach projektu po stronie PCSS są kontynuowane przez Dział Bibliotek Cyfrowych i Platform Wiedzy.
